ده سال پیش، ستونی نوشتم که بسیار جنجال‌برانگیز شد: «آتش‌بس دائمی؟ حالا؟ ناامیدکننده است». بسیاری از منتقدان حتی زحمت خواندن آن را به خود ندادند؛ چون سیلی از اتهام‌ها از سوی ترک‌ها به سمتم روانه شد، از جمله اینکه «تشنه خون» هستم! باور کنید، چنین نیستم. اما آن زمان از شایعاتی که درباره اعلام آتش‌بس دائمی از سوی پ‌ک‌ک مطرح می‌شد، حیرت‌زده بودم. با خودم فکر می‌کردم: «واقعاً؟ چطور ممکن است بدون هیچ فرآیند موفق صلحی، چنین تصمیمی گرفته شود؟» به نظرم می‌رسید این یعنی تمام خون‌هایی که ریخته شده، بیهوده بوده است.

امروز، بار دیگر به آن ستون فکر می‌کنم. آن مقاله در رسانه مستقل ترکیه‌ای «دیکن» نیز منتشر شد و همین موضوع انتقادها را تشدید کرد. وقتی دوباره آن را می‌خوانم، از اینکه چقدر از تحلیل‌های آن هنوز هم قابل‌اجرا و کاربردی‌اند، شگفت‌زده می‌شوم. امروز، پ‌ک‌ک بار دیگر گامی جسورانه برای حل سیاسی مسئله کرد برداشته، اما باز هم دولت ترکیه اراده‌ای برای همراهی نشان نمی‌دهد.

از شایعه تا واقعیت

آن زمان در آپارتمانم در طبقه هفتم در آمَد (دیاربکر)، مشرف به پارک کوشویولو، آن مقاله را نوشتم؛ در حالی که ذهنم مملو از پرسش بود: چه چیزی را نادیده گرفته‌ام؟ آیا آن شایعه فقط یک شایعه بود؟ شاید. اما ظاهراً آن‌قدر جدی گرفته شده بود که نمی‌شد آن را نادیده گرفت.

و حالا، پ‌.ک‌.ک پا را فراتر گذاشته است. این سازمان با برگزاری کنگره‌ای، اعلام انحلال کرده و پایان مبارزه مسلحانه را رسماً اعلام نموده است. حالا می‌دانم آن‌ها همان کاری را می‌کنند که ده سال پیش هم قصدش را داشتند: تلاش برای ایجاد فضای فشار به دولت برای ورود به مذاکره سیاسی. به همین دلیل، هنوز سلاح‌های خود را تحویل نداده‌اند. فرآیند صلح، ترتیبی خاص دارد: ابتدا مذاکره، بعد خلع سلاح؛ نه برعکس آن.

تضمین

در آن مقاله قدیمی، ازدو زن مهم در جنبش سیاسی کرد ترکیه نقل قول کرده بودم: گولتان کیشاناک و لیلا زانا. کیشاناک در آن زمان شهردار آمَد بود و سابقه درخشانی در مجلس ملی ترکیه داشت. او در یک نشست خبری به من گفته بود: «تا به حال دیده‌اید یک جنبش مسلح، پیش از دریافت هیچ‌گونه امتیازی از طرف مقابل، سلاحش را زمین بگذارد؟»

و لیلا زانا—که همچنان فعال است—چند سال پیش از آن گفته بود: «سلاح‌ها بیمه گر کردها هستند. تا زمانی که مسئله کردهای ترکیه پابرجاست، این سلاح‌ها تضمینی برای کرد به شمار می‌روند.»

آن زمان نوشتم که این تضمین هنوز لازم است—و هنوز هم نظرم عوض نشده است. کاملاً منطقی است: اگر پ‌.ک.‌ک امروز بدون هیچ تضمینی سلاحش را تحویل دهد، دولت ترکیه چه خواهد کرد؟ تصور زیادی نمی‌خواهد: دولت و ارتش، با هیجان اعلام می‌کنند که «ترکیه عاری از تروریسم» شده، جنگجویان را بازداشت یا ترور می‌کنند، به سرکوب مردم کرد ادامه می‌دهند و هرگز ترکیه‌ای واقعاً دموکراتیک نمی‌سازند.

کوه‌ها و زندان‌ها

به همین دلیل است که از تحلیل برخی ناظران خارجی شگفت‌زده‌ام. همین هفته در یک پادکست شنیدم که یک استاد دانشگاه می‌گفت احتمال دارد ترکیه تنها پس از خلع کامل سلاح پ‌ک‌ک، به سمت دموکراتیزاسیون حرکت کند. او حتی مطرح کرد که شاید رهبران پ‌ک‌ک که در کوه‌ها هستند، در نهایت مانند عبدالله اوجالان، به زندان ایمرالی فرستاده شوند.

برخی تحلیلگران هم گفته‌اند بسته اصلاحات قضایی، آزادی صلاح‌الدین دمیرتاش و سایر زندانیان سیاسی سرشناس، و پایان سیاست «گماشتن منصوبان دولتی» در شهرداری‌های شهرهای کردنشین، مطالبات کلیدی جنبش کردی است—و در ازای این مطالبات، کردها ممکن است از اصلاح قانون اساسی برای نامزدی سوم رجب طیب اردوغان حمایت کنند. (البته اردوغان گفته علاقه‌ای به دوره سوم ندارد، اما این ادعا را جدی نگیرید.)

اما اینکه چهره‌هایی مانند جمیل بایک، بسه هوزات، مراد قریلان، صبری اُک یا سوزدار آوستا از کوه‌ها پایین بیایند تا راهی زندان‌های ترکیه شوند، کاملاً غیرمنطقی و غیرواقعی است. تسلیم، گزینه نیست—آن‌ها حاضرند از پرتگاه کوه‌ها خود را پایین بیندازند، اما چنین خفتی را نپذیرند.

فراتر از یک معامله سیاسی

اصلاحات قضایی، آزادی زندانیان سیاسی و پایان انتصاب شهرهداران دولتی در شهرداری‌ها، بی‌شک ضروری‌اند—اما به‌عنوان ابزاری برای اعتمادسازی، نه یک «معامله نهایی». حل مسئله کرد نباید یک توافق پشت پرده باشد، بلکه باید در قالب فرآیندی شفاف در پارلمان انجام شود. این فرآیند باید مطالبات مشروع و دهه‌ها بی‌عدالتی و جنایات حکومتی را (که البته پ‌.ک‌.ک هم باید درباره جنایات خود پاسخگو باشد) مورد رسیدگی قرار دهد و آشتی واقعی را تحقق بخشد.

چنین فرآیندی تنها زمانی می‌تواند آغاز شود که اعتماد ایجاد شده باشد. پ‌ک‌ک تاکنون گام‌های بزرگی برداشته: اعلام انحلال، پایان مبارزه مسلحانه. تا زمانی که این فرآیند آغاز نشود و تضمینی برای آینده حاصل نگردد، سلاح‌ها همچنان بیمه کننده موجودیت کردهای ترکیه خواهند بود.

کردهای ترکیه هنوز به بیمه گری نیاز دارند.

نویسنده: فردریکه گیردینگ

منبع: کردستان ایکسپرت